He whakarāpopoto tēnei i ngā pārongo matua e pā ana ki te āhua e rere ai ngā mahi pōti i Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau me ngā kaunihera ā-rohe i reo kē.
E wātea ana ētahi atu anō taipitopito i te reo Pākehā i www.voteauckland.co.nz
Ngā mahi a Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau
Ko Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau te kaunihera nui katoa i Aotearoa me Ahitereiria tahi.
Ko tāna he whakatau i ngā whiringa whakaaro mō te kāwanatanga ā-rohe, he tuku hoki i ngā ratonga maha ki ngā hapori katoa puta noa i te rohe o Tāmaki Makaurau.
E noho haepapa ana te kaunihera mō ngā take maha e pā nei ki tō ao o ia rā, pēnei i:
- ngā reiti ka utua e koe, me ngā ratonga, ngā huarawa hoki e utua nei nā aua reiti rā
- te haumitanga ki te whakawhanaketanga me te hanganga o te tāone (mō te tūnuku me ngā whare)
- te urupare ki ngā huringa o te āhuarangi, te haumarutanga hoki o tō tātou taiao māori
- ngā taiopenga ā-ahurea, ā-whānau, ā-hākinakina hoki
- ngā wāhi tākaro mō te tamariki, me ngā papa rēhia pātata
- ngā whare pukapuka, ngā pokapū mahi a te rēhia, ngā puna kaukau me ngā wāhi o te hapori hei rīhi
- ngā ture e pā ana ki ngā wāhi mō tā kōrua ko tō kurī hīkoi
- te āhua o te kounga o te wai i tō kōrere, i ō tāhuna pātata hoki
- te whai kia haumaru ake te hunga eke paihikara me ngā wae hīkoi huri noa i te tāone nui me ngā pokapū i ngā tāone iti
- te huhua o ētahi atu ratonga pēnei i ngā wātaka mō te pahi, i te mātai i te tika rānei o te whakatūnga whare, i ngā ture e pā ana ki te haumaru o ngā wharekai, i ngā raihana mō te waipiro, i te toi tūmatanui hoki.
Te ara e whakatau ai a Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau i ngā whiringa whakaaro
E āwhina nei tā mātou tauira mō te kāwantanga ā-rohe ki te whakaea i ngā matenui o te rohe, o ngā whaitua pātata hoki, ā, mā reira e whai ai a Tāmaki Makaurau i ngā rauemi e tika ana kia tipu, kia whanake hoki ia.
Ka whakatau ngātahi te Kāhui Hautū me ngā poari ā-rohe i ngā whiringa whakaaro, ka mutu, he wāhi tō tēnā, tō tēnā ki ngā whakatau:
- Ka arotahi te Kāhui Hautū ki te tirohanga whānui, ki ngā whakatau whai rautaki e pā ana ki te rohe whānui. Kotahi nei tōna kahika, ā, e 20 ōna kiri kaunihera.
- Hei kanohi ngā poari ā-rohe mō ngā hapori i ō rātou nā takiwā, ka mutu, ko tā rātou hoki he whakatau i whiringa whakaaro mō ngā take pātata, mō ngā ngohe me ngā hanga whaitake.
Ngā kōrero mō ngā mema kua tohua nā te pōti
He mea pōti ngā mema kua tohua hei kanohi mō ngā tāngata i Tāmaki Makaurau nā te pōti ā-rohe.
Ka whakatau whiringa whakaaro rātou hei tārai i te whanaketanga o te rohe o Tāmaki Makaurau, ā, ka whakatū rātou i ngā hapori pātata kia pakari ai.
Te kahika
He mea pōti te kahika e ngā kaipōti katoa i Tāmaki Makaurau, ā, ko ia hoki hei ārahi i te Kāhui Hautū.
Ngā Kiri Kaunihera
E rua tekau ngā kiri kaunihera ka pōtingia e ngā kaipōti kia tū hei kanohi mō ngā rohe pōti 13 o Tāmaki Makaurau.
He wāhi matawhenua ngā rohe pōti e tautuhia nei nā te whai tuakiri me te whai pānga ki tētahi hapori, me ngā ratonga e tukuna ana ki aua hapori.
Ngā mema o ngā poari ā-rohe
E 21 ngā poari ā-rohe i Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau, ā, kei waenga i te tokorima me te tokoiwa ngā mema kei ia poari, ka mutu, he mea pōti rātou e ngā kaipōti i ngā rohe e whakakanohitia nei e aua mema rā.
Ka pōtingia hoki e ia poari ā-rohe tōna kaihautū me te kaihautū tuarua.
Te kimi i tō poari ā-rohe me tō rohe pōti
Kimihia te poari ā-rohe me te rohe pōti e pōti ai koe i ngā pōti ā-rohe o te tau 2025.
(Ka whāia ana te paehono, ka mate koe ki te whakauru i te wāhitau o tō kāinga ki te reo Pākehā)
Ngā whakamārama mō ngā pōti ā-rohe
Tū ai ngā pōti ā-rohe i ia toru tau kia kōwhiria ai ngā mema hou kua tohua nā te pōti (te kahika, ngā kiri kaunihera, me ngā mema o te poari ā-rohe) ki te kaunihera ā-rohe.
Ko te tuku pōti i te pōti ā-rohe te ara e kōwhiri ai koe i aua mema rā mā rātou nei e whakatau ngā whiringa whakaaro māu e hāngai ana ki ngā take e pā ana ki Tāmaki Makaurau me tō hapori pātata.
Kia takatū ki te tuku pōti
Ka tuwhera te pōti i tēnei pōti ā-rohe ā te 9 o Hepetema, 2025, ā, ka katia hei te 12 o te ahiahi o te 11 o Oketopa, 2025.
E āhei ana tō tuku pōti i ngā pōti ā-rohe mehemea:
- kua pakeke ake koe i te 18 tau; ā,
- he kirirarau koe, he kainoho pūmau rānei koe ki Aotearoa; ā,
- kua kore i poto ake i te 12 marama tō noho ki Aotearoa i te noho kotahi tonu.
E āhei ana tō tuku pōti i ngā pōti ā-rohe o Tāmaki Makaurau mehemea kei te rohe o Tāmaki Makaurau koe e noho ana, mehemea rānei kua whai papanoho koe i konei.
Me rēhita e āhei ai tō tuku pōti, ā (mā te paehono e whai ake nei, ka toro koe ki te whārangi kua tuhia ki te reo Pākehā) mātaihia, whakahoungia rānei te wāhitau mō ō mēra e whiwhi ai koe i ō pepa tuku pōti.
Ngā rā matua mō ngā pōti ā-rohe o te tau 2025
Tirohia ngā rā matua mō ngā pōti ā-rohe o te tau 2025.
- Tirohia tō whai wāhi rānei ki te rēhitatanga mō te tuku pōti
I a Hepetema, 2024 ki a Paraire te 1 o Ākuhata, 2025 - Te whai whakaaro kia tū hei kaitono pōti
I a Hepetema, 2024 ki a Hūrae, 2025 - Kua tuwhera ngā tautapatanga i ngā kaitono pōti
I a Paraire te 4 o Hūrae, 2025 - Kua katia ngā tautapatanga i ngā kaitono pōti (te 12 karaka i te ahiahi)
I a Paraire te 1 o Ākuhata, 2025 - Kua pānuitia ngā kaitono pōti
I a Paraire te 8 o Ākuhata, 2025 - Kua mana i te Āpiha Pōti i te rārangi ingoa o te hunga tuku pōti
I a Mane te 5 o Hepetema, 2025 - Kua tukuna ngā pepa pōti ki ngā kaipōti kua rēhitangia
I a Tūrei te 9 o Hepetema ki a Mane te 22 o Hepetema, 2025 - Kua tuwhera te pōti
Tūrei te 9 o Hepetema ki a Hatarei te 11 o Oketopa, 2025 - Kua kati te pōti (te 12 karaka i te ahiahi)
Hatarei te 11 o Oketopa, 2025 - Kua whakaputaina ngā hua o te kauneketanga me te tōmuatanga
Hatarei te 11 o Oketopa, 2025 - Kua pānuitia ngā hua whakamutunga
Mane te 14 o Oketopa ki a Paraire te 17 o Oketopa, 2025
Te ara hei tuku pōti mā te mēra
E ai ki ngā ture o te wā, me whakahaere ngā pōti ā-rohe mā te tuku pōti mā te mēra.
Mehemea kua rēhitangia koe hei kaipōti, ka tukuna ō tuhinga pōti ki tō pouaka reta i waenga i a Tūrei te 9 ki a Mane te 22 o Hepetema, 2025.
E tukuna ai ō pepa pōti ki tō wāhitau o te wā, kua rēhita rānei koe (mā te paehono e whai ake nei, ka toro koe ki te whārangi kua tuhia ki te reo Pākehā), kua whakahoungia tō wāhitau i mua i a Paraire te 1 o Ākuhata, 2025.
Hei mahi māu, ki te kore koe e whiwhi i ō pepa pōti
Mehemea kāore tō mōkī pōti e tae atu ki a koe mā te mērā – nā tō hūnuku pea ki wāhitau kē, nā te noho rānei o tō ingoa ki te rārangi pōti kāore rā i whakaputaina – ka āhei tō tuku pōti motuhake. Ka wātea ngā pōti motuhake i ōna wāhi huhua puta noa i Tāmaki Makaurau. Kia tata ake ki te wā, ka wātea mai ētahi taipitopito atu anō.
Ngā wāhi hei taunga mō ō pepa pōti
E wātea ana ngā pouaka mēra katoa a New Zealand Post hei taunga mō ō pepa pōti, ka mutu, kāore koe e mate ki te utu i te mēra. Heoi anō tāu he tuku i ō pepa mā te mēra i mua o Tūrei te 7 o Oketopa 2025 e tino tae ai ki te Āpiha Pōti i mua i te katinga o te pōti.
Ka whakaritea hoki he wāhi puta noa i te tāone, tae atu hoki ki Ngā Pātaka Kōrero o Tāmaki Makaurau, ki ētahi hokomaha hoki, hei taunga mō ō pepa pōti tae noa ki te 12 karaka i te ahiahi o Hatarei te 11 o Oketopa 2025.
Kia tata ake ki te wā, ka whakaputangia e mātou he taipitopito atu anō e pā ana ki aua wāhi.
He pārongo mā ngā kaiwhai pōti
Nō ngā tini ao ngā mema kua kopoua nā te pōti, ka mutu, he whānui ō rātou momo pūkenga me ngā wheako hei kawenga mai mā rātou ki te tūranga.
Ehara i te mea me mātua whai tohu whāiti e tū ai koe hei kaitono pōti i ngā pōti ā-rohe.
Me tutuki noa i a koe ēnei paearu:
- he kirirarau ki Aotearoa; ā,
- 18 tau te pakeke, he pakeke ake rānei; ā,
- kua rēhitangia ki te rārangi pōti.
He rā i te ao o te mema kua kopoua nā te pōti
He whānui ngā mahi i te tūranga o te mema kua kopoua nā te pōti i ngā whakahaeretanga o ia rā i tō tātou tāone.
Ko tāu hei mema kua kopoua nā te pōti, ko:
- te āwhina kia oti he whakatau ki te āhua o te whakapaunga o ngā pūtea o Tāmaki Makaurau
- te whakatau i ngā take hei āwhina ki te whakaahua i te anamata mō ō tātou hapori
- te āwhina i te tipuranga me te momoho o ngā pakihi
- te whakatau i ngā take ki te āhua e tutuki ai ngā matenui o nāianei, o anamata hoki e pā ana ki te tūāhanga, ki ngā ratonga tūmatanui, ki ngā waeture hoki
- te āwhina i te whakahaeretanga o ngā huarawa kei a tātou, e $42 piriona nei te uara.
Tērā pea, ko tō mahi i te rā, ko:
- te pānui me te whakarite i ngā hui mō te wiki ka whai mai
- te pōti i ngā momo hui me ngā komiti e whakatau take ana
- te pāhekoheko atu ki te marea ki te rongo i ō rātou whakaaro
- te haere ki ngā taiopenga pēnei i ngā hui tūmatanui, i ngā hui whakatau i te kirirarautanga, i te whakawāteatanga rānei o tētahi papa rēhia, o tētahi ara paihikara rānei e hou ana
- te haere hei kanohi mō te kaunihera i ngā taiopenga ahurea pēnei i a Matariki, i a Pasifika Festival; o te Tau Hou Tainīhi, i a Diwali me te taiopenga o Auckland Pride
- te whai wāhi ki ngā ngohe a te hapori, pēnei i ngā mahi ā-ohu mō tētahi kaupapa haumanu i tētahi o ngā roma o te rohe pātata.
Ngā pūkenga me ngā āhuatanga e angitu ai te mema kua kopoua nā te pōti
Ko ētahi pūkenga me mātua whai e angitu ai te tū hei mema kua kopoua nā te pōti, e tū ai hoki hei kanohi mō ngā tāngata o Tāmaki Makaurau, ko:
- Te whakawātea i a koe - he rite tonu tō mahi i tua atu o ngā hāora mahi e māori ana, ā, me takatū ki te panoni i tō wātaka, ki te whakamātāmua hoki i te wā kei a koe.
- Te ū ki ngā mātāpono o Te Tiriti o Waitangi - he kura te mōhiotanga ki ngā iwi o te rohe pātata, ki te ao me ngā tikanga Māori.
- Te whakawhiti kōrero - he rite tonu tō kōrero ki te marea i ngā hui me ngā huihuinga, ka mutu, me māia koe ki te whakapuaki i ō tirohanga me ō whakaaro.
- Te mōhio ki te hangarau - ko te hangarau tētahi wāhanga nui o te tūranga, nō reira, me mōhio koe ki te whakamahi īmēra, i a MS Teams, i te waea atamai me te rorohiko, te papahiko rānei.
- Te whakaaro e whai rautaki ana me te whakatau take - me mōhio koe ki te whakataurite i ngā tirohanga e taupatupatu ana, ki te manatu ki ngā pānga ā-utu, ā-mauroa hoki ka hua i ngā whakatau, ka mutu, me wātea te hinengaro ka whakatauria ana he take.
- Te whakapakari hononga - me whakapakari, me tautiaki hoki koe i ngā hononga e whai hua ana, e kauanuanu ana hoki ki ngā tāngata mai i ngā momo ahurea me ngā momo pekanga, tae atu hoki ki ngā tāngata o te hapori me ngā kaimahi o te kaunihera.
Te utu ā-tau i te mema kua kopoua nā te pōti
He mea whakawhiwhi ngā mema kua kopoua nā te pōti ki te utu ā-tau e whakapūmautia ana e tētahi pokapū motuhake (e te Remuneration Authority). He mea whakatau te utu ā-tau ki te wā me te mahi o te tūranga, i tōna tikanga me ea, ki te rahi hoki o te rohe me te tokomaha o ngā kaipōti e whakakanohitia nei.
Ko te tau toharite o ngā hāora e mahi ai ngā mema o ngā poari ā-rohe, ko te 12-24 i te wiki, ā, kei waenga i te $31,141 ki te $55,811 te utu, otirā, kei te āhua tonu o te poari ā-rohe (ka hāngai te whānuitanga o ngā utu ki te rahi o te rohe).
Mā ia poari ā-rohe e pōti tētahi kaihautū me tētahi kaihautū tuarua mai i ōna mema - me nui ake te wā ka pau ki ēnei tūranga (e 20 - 40 hāora i te wiki), ka mutu, ka whakawhiwhia ki te utu ā-tau i waenga i te $37,369 ki te $111,623, otirā, kei te āhua tonu o te tūranga me te poari ā-rohe.
He tūranga mahi ukiuki tō te kiri kaunihera - e 40 ngā hāora i te wiki, kei tua atu rānei i tērā, - ka mutu, ka whakawhiwhia ki te utu o te $111,782 hei tūāpapa i te tau.
E 40, kei tua atu rānei i tērā, ngā hāora e mahi ukiuki ai te kahika, ka mutu, inā te nui o tana whakapau wā ā-ngaio, ā-whaiaro hoki ki te tūranga, tae atu hoki ki ngā hāora o muri i ngā hāora mahi e māori ana, ki ngā mutunga wiki hoki, ā, ka whakawhiwhia ia ki te $306,952 hei utu ā-tau.
(Mā te paehono e whai ake nei, ka toro koe ki te whārangi kua tuhia ki te reo Pākehā) Tirohia te roanga o ngā taipitopito mō te utu ki ia tūranga
Ngā ratonga tautoko i te whai wāhitanga
Te huarahi e whai tautoko ai koe ki te pōti
Mēnā koe he kaipōti e whai mana ana, engari kāore e taea e koe ō pepa pōti te whakakī ki te kore e whai tautoko, e āhei ana tō tuku pōti mā te waea.
Te huarahi whai tautoko e taea ai ngā pepa mō te tautapanga
Mehemea he waimaerotanga ōu, ā, e pīrangi ana koe kia tū koe hei kaitono pōti, engari kāore e taea e koe ō pepa tautapa te whakakī ki te kore e whai tautoko, ka āhei tō tino tautoko i tētahi o ā mātou kaimahi kua whakangungua. Heoi anō tāu he patu waea atu ki te Tari Pōti, ki te 09 973 5212, ki te 0800 922 822 rānei e whakaritea ai he hui.