Ko hono fakanounou ‘eni ‘o e ngaahi fakamatala tefito fekau’aki mo e Kosilio ‘Okalani mo e anga ‘a e ngāue’aki ‘o e ngaahi fili fakalotofonua ‘i he ngaahi lea kehe.
Ko e fakaikiiki ‘o e fakamatala ‘oku ‘atā ke ma’u ia ‘i he www.voteauckland.co.nz ‘i he lea faka-Palangi.
Ko e hā ‘a e me’a ‘oku fakahoko ‘e he Kosilio ‘Okalani
Ko e Kosilio ‘Okalani ‘a e kosilio lahi taha ‘i ‘Aositalasia.
‘Oku ne fakahoko ‘a e ngaahi tu’utu’uni fakapule’anga fakalotofonua kotoa pē mo hono fakahoko ‘o e ngaahi sēvesi ki he ngaahi komiunitī kotoa pē ‘i he vāhenga ‘Okalani.
‘Oku fatongia’aki ‘e he kosilió ‘a e ngaahi me’a lahi ‘oku ne uesia ho’o mo’ui faka’aho, ‘o hangē ko e:
- ngaahi totongi kehekehe ‘oku ke totongí mo e ngaahi sevesi mo e koloa ‘oku totongi ‘e kinautolú
- fakalakalaka fakalotokolo mo e ‘inivesimeni fakafa’unga (ki he fefononga’aki fakapule’anga, faka-e-fale nofo’angá)
- tali ki he tu’unga ‘o e ‘eá mo hono malu’i ‘o hotau ‘atakai fakanatula
- ‘ulungaanga fakafonua, famili mo e ngaahi ‘iveni fakasipoti
- ngaahi feitu’u va’inga ma’á e fānau mo e ngaahi paaka fakakolo
- ngaahi laipeli, senita mālōlō’anga mo e vai kaukau, mo e ngaahi fale fakakolo ke haea
- ngaahi lao fakafeitu’u ‘oku lava ‘o fakalue’i ai ho’o kulī
- ko e tu’unga lelei ‘o e vaí mei ho’o tepi vaí mo ia ‘i ho’o ngaahi matātahi fakafeitu’ú
- teuteu’i ke malu ange ki he kau heka pasikala mo e kau lue lalo takatakai ‘i he lotokolo mo e ngaahi senitā fakafeitu’u
- ngaahi sevesi lahi kehe, hangē ko e ngaahi taimi-tepile pasi, vakai’i ‘oku langa fakalelei e ngaahi fale lalahí, ngaahi lao ‘o e falekai ki he tu’unga mo’ui leleí, ngaahi laiseni ‘olokaholo mo e ‘aati fakapule’anga.
Founga hono fakahoko ‘e he Kosilio ‘Okalani ‘a e ngaahi tu’utu’uní
‘Oku tokoni ‘emau sīpinga ‘o e pule’anga fakalotofonua ke feau ‘a e ngaahi fiema’u fakavahefonua mo fakalotofonuá pea ‘oku ne ‘oatu ki ‘Okalani ‘a e ngaahi nāunau ‘oku ne fiema’u ke tupu mo fakalakalaka ai.
‘Oku vahevahe ‘a e ngaahi faitu’utu’uní ‘i he vaha’a ‘o e Kulupu Pulé mo e ngaahi poate fakalotofonua, pea ‘oku ‘i ai hona ngaahi ‘elia ‘oku na takitaha faitu’utu’uni ki ai:
- ‘Oku tokangataha ‘a e Kulupu Pulé ki he ‘ata lahi mo e ngaahi tu’utu’uni kuo fokotu’utu’u lelei fakavahefonua.
- ‘Oku fakafofonga’i ‘e he ngaahi poate fakakoló ‘a e ngaahi komiunitī ‘i honau ngaahi feitu’u mo fakahoko e ngaahi faitu’utu’uni ‘i he ngaahi ‘īsiu fakakolo, me’a ‘oku fakahoko, mo e me’angāue.
Ko hai ‘a e kau mēmipa fili
Ko e kau mēmipa fili ‘oku fili ‘e he komiti fakakolo ke fakafofonga’i ‘a e kau ‘Okalani.
‘Oku nau fakahoko ‘a e ngaahi faitu’utu’uni ‘oku ne fakafuo ‘a e fakalakalaka ‘o e vāhenga ‘Okalani mo langa ‘a e ngaahi ngaahi komiunitī fakakolo mālohi.
Ko e Pule ‘o e Koló
Ko e Pule Koló ‘oku fili ‘e he tokotaha fili kotoa ‘o ‘Okalani pea ‘oku ne hoko ko e taki ‘o e Kulupu Pulé.
Kau Mēmipa ‘o e Kosilió
’Oku fili ‘e ha kakai ‘oku nau filí ha kau mēmipa kosilió ‘e uanoa ke fakafofonga’i ‘a e uooti ‘e 13 ‘a ‘Okalani.
Ko e ngaahi uooti, ‘a e ngaahi ‘elia fakasiokalafi ‘a ia ‘oku ‘‘iloi’aki ‘a e ongo’i ‘o e ‘ilo’anga mo e kau ki ha komiunitī, mo e ngaahi sevesi ‘oku ‘oange ki he ngaahi komiunitī.
Ko e kau memipa ‘o e poate fakakolo
‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi poate fakakolo ‘e 21 ‘i he Kosilio ‘Okalani pea ‘oku ‘i vaha’a ‘o e toko nima mo e hiva ‘a e kau memipa, ‘a e ‘oku fili ‘e he kau filí mei he ngaahi ‘ēlia fakakolo ‘oku nau fakafofonga’i.
Ko e poate fakakolo takitaha ‘oku fili ‘a hono sea mo hono tokoni sea.
Ko hono ‘ilo’i ‘a ho’o poate fakakolo mo e uooti
Find the local board and ward that you will be voting in for the 2025 local elections.
Ko hono ‘ilo’i ho’o poate fakakoloa mo e uoti ‘a ia te ke fili ai ki he fili fakakolo 2025.
(‘E fiema’u koe ‘e he link ke ke fakafonu ‘a e tu’asila ho ‘api ‘i he lea fakapalangi)
Ko e hā ‘a e ngaahi fili fakakolo
‘Oku fakahoko ‘a e ngaahi fili fakakolo ‘o fakata’u tolu ke fili mei ai ‘a e kau mēmipa fo’ou (meia, kau kaunisela, mo e kau memipa poate fakakolo) ki he kosilio fakakolo.
Ko e fili ‘i he ngaahi fai’anga fili fakakolo ’a e founga te ke lava ai ‘o fili ko hai e kau mēmipa ko iá pea ko hai te ne fakahoko ‘a e ngaahi faitu’utu’uni ‘o fakafofonga’i koe ‘i he ngaahi ‘īsiu ‘oku ne uesia ‘a ‘Okalani mo ho’o komiunitī fakakolo.
Mateuteu ke ke fili
‘Oku kamata ‘a e fili ‘i ho’o fai’anga fili fakakolo ‘i he 9 Sepitema 2025 pea tāpuni ‘i he 12 ho’atā ‘o e 11 ‘Okatopa 2025.
Te ke lava ‘o fili ‘i ho’o fai’anga fili fakakolo kapau:
- ‘oku ke lahi hake ‘i he ta’u 18; pea
- ko ha tangata’ifonua pe nofo fonua tu’uma’u; pea
- kuo ke nofo ‘i Nu’usila ‘i he si’isi’I taha ko e māhina ‘e 12 hokohoko
Te ke lava ‘o fili ‘i he ngaahi fai’anga fili ‘Okalani kapau ‘oku ke nofo ‘i he vāhenga ‘Okalani pe ma’u ‘api ‘i ai.
Fakahuu ha’o kole ke ke fili mo (Ko e link ‘oku ‘oatu te ne ‘ave koe ki he peesi na’e tohi ‘i he faka-Pālangi) vakai’i pe fakafo’ou ho’o tu’asila puhameili ke fakapapau’i ‘oku ke ma’u ho’o pepa fili.
Ko e ngaahi ‘aho tefito ki he ngaahi fili fakakolo ‘o e 2025
Vakai ki he ngaahi ‘aho tefito ki he ngaahi fili fakakolo ‘o e 2025.
- Vakai’i ‘oku ke ‘osi lesisita ke ke fili
Sepitema 2024 ki he Falaite 1 ‘Aokosi 2025 - Fakakaukau ke hoko ko e kanititeiti
Sepitema 2024 ki Siulai 2025 - Kamata hono fokotu’u mai e kanititeiti
Falaite 4 Siulai 2025 - Tapuni hono fokotu’u mai e kanititeiti ‘o ofi ki he (12 ho’ata)
Falaite 1 ‘Aokosi 2025 - Ko hono fakaha e kau Kanititeiti
Fakaite 8 ‘Okatopa 2025 - Ko hono fakamafai’i e fili faka’osi ‘e he ‘Ofisa Fai Filí
Falaite 5 Sepitema 2025 - Ko hono tufaki ‘o e ngaahi pepa fili ki he kau fili kuo lesisita
Tusite 9 Sepitema ki he Monite 22 Sepitema 2025 - Kamata e fili
Tusite 9 Sepitema ki he Tokonaki 11 ‘Okatopa 2025 - Tāpuni e fili (12 ho’ata)
Tokonaki 11 ‘Okatopa 2025 - Ko hono paaki e fakalakalaka mo e fuofua ola ‘o e fili
Tokonaki 11 ‘Okatopa 2025 - Ko hono talaki ‘o e ola faka’osi
Tusite 14 ‘Okatopa ki he Falaite 17 ‘Okatopa 2025
Ko e anga e ngāue ‘o e fili puha meili
Ko e lao he lolotongá ni ‘oku ne fakaha ko e ngaahi fili fakakolo kuopau ke fakahoko ‘aki e founga fili puha meili.
Kapau kuo ke ‘osi lesisita ke fili, te ke ma’u ho’o ngaahi pepa fili ‘i ho’o puha meili ‘i he vaha’a ‘o e ‘aho Tusite 9 mo e Monite 22 ‘o Sepitema 2025.
Ke fakapapau’i ‘oku tufaki atu ho’o ngaahi pepa fili ki ho’o tu’asila he lolotonga ni, ‘oku fiema’u ke ke lesisita pe (ko e link ‘oku ‘oatu heni te ne tataki koe ki he peesi ‘oku tohi faka-Palangi) fakafo’ou mai ho’o tu’asila kimu’a e Falaite 1 ‘Aokosi 2025.
Ko e ha ho’o me’a ‘e fai kapau ‘oku ‘ikai te ke ma’u ho’o pepa fili
Kapau ‘e ‘ikai a’u atu ho’o pepa fili ki ho’o puha meili – koe’uhi kuo liliu ho’o tu’asila pe ‘oku ke ‘i he lisi fili ‘oku te’eki paaki – te ke lava ‘o fai ha fili makehe. Ko e ngaahi fili makehe ‘e ‘ataa ‘i he ngaahi feitu’u kehekehe ‘i ‘Okalani. Ko e fakaikiki ‘e toe ‘ataa atu ‘i he’ene ofi ki he taimi ko ia.
Feitu’u ke ‘ave ki ai ho’o pepa fili
Te ke lava ‘o ‘ave ho’o ngaahi pepa fili ki ha fa’ahinga puha tanaki meili ‘i ‘Okalani pea ‘oku ‘ikai fiema’u ke ke totongi hono ‘ave. Ka ke fakapapau’i ke ‘ave ho’o ngaahi pepa kimu’a he Tusite 7 ‘Okatopa 2025, ke fakapapau’i ‘e a’u ki he ‘Ofisi Faifili kimu’a e taimi tapuni ‘o e fili.
‘E ‘i ai mo e ngaahi feitu’u ‘i he kolomu’a, ‘o kau ai ‘a e ngaahi Kosilio Laipeli ‘Okalani mo e ngaahi supamaketi, ‘a ia te ke lava ‘o ‘ave ki ai ho’o ngaahi pepa fili ‘o a’u ki he 12 ho’ata ‘o e Tokonaki 11 ‘Okatopa 2025.
Te mau toki paaki atu hono fakaikiki fekau’aki mo e ngaahi feitu’u ko ‘eni ‘i he’ene ofi ki he taimi ko ia.
Fakamatala ma’a e kau kanititeiti
Ko e kau mēmipa kuo fili ‘oku nau ma’u ‘a e ngaahi puipuitu’a kehekehe mo nau ha’u mo e ngaahi poto’I ngāue kehekehe mo e ngaahi taukei ki he tu’unga ko eni.
‘Oku ‘ikai ke fiema’u ke ma’u ha ngaahi faka’ilonga fakaako ka ke toki hoko ko e kanititeiti ‘i he ngaahi fili fakakolo.
Ko e fiema’u pe ke ke:
- tangata’ifonua Nu’usila; mo ke
- ta’u 18 pe motu’a ange ai, mo ke
- Lesisita ‘i he lisi fili.
Ko e anga e ‘aho ‘i he mo’ui ‘o ha taha memipa kuo fili
Ko e kau memipa kuo fili ‘oku nau fakahoko e ngaahi fatongia keheke ‘i hono fakalele faka’aho ‘o e kolomu’a
Koe’uhi ko e memipa koe kuo fili, te ke:
- tokoni ki he faitu’utu’uni ki he founga ‘e faka’aonga ai e pa’anga ‘a ‘Okalani.
- fakahoko e ngaahi faitu’utu’uni ‘e tokoni ki hono ‘uhinga’i ‘a e kaha’u hotau komiuniti
- tokoni ki hono fakatupulekina mo ’ai ke lakalakaimonū e ngaahi pisinisi
- Faitu’utu’uni ki he founga ‘e ma’u ai e ngaahi fiema’u lolotonga mo e kaha’u ma’a e ngaahi fa’unga, sevesi fakapule’anga mo e ngaahi lao
- tokoni ki hono leva’i e ngaahi koloa, ‘oku fe’unga hono mahu’inga mo e $42 piliona.
‘I ha fa’ahinga ‘aho pe, te ke lava ‘o:
- lau mo teuteu ki he ki he ngaahi uike fakataha ka hoko mai
- fili ‘i he ngaahi faitu’utu’uni kehekehe he ngaahi fakataha’anga mo e komiti
- fengāue’aki mo e kakai ke fanongo ki he’enau ngaahi fakaukau
- kau ki he ngaahi me’a ‘e fakahoko ‘o hangē ko e ngaahi fakataha ’a e kakaí, ngaahi ouau fakafonua, pe ko hano fakaava ‘o ha paaka fo’ou pe hala ki he kau heka pasikala
- fakafofonga’i e kosilio ‘i he ngaahi me’a ‘e fakahoko he komiunitī mo e ngaahi me’a ‘oku fakahoko fakafonua ‘o hange ko e Matariki, Katoanga faka-Pasifika, Taufo’ou faka-Siaina, Diwali mo e katonga Pride ‘a ‘Okalani
- Kau ki he ngaahi ngaue fakakomiunitī, ‘o hange ko e kau ngaue ko e poloseki ki hono toe fakaake ‘o e vaitō fakakolo.
Ngaahi poto’I ngāue mo e naunau ki hono ‘ai ke ola lelei ‘a e mēmipa kuo fili
Ngaahi tefito’i poto’i ngaue ‘oku fiema’u ki he ola lelei ‘a e memipa kuo fili mo hono fakafofonga’i ‘o e kakai ‘o ‘Okalani ‘oku fakakau ai ‘a e:
- Tauhi e taimi – ‘e ‘i ai e ngaahi taimi ngaue ‘i tu’a he taimi ngaue angamaheni ‘a e ‘Ofisi mo e fiema’u ke ue’ingofua mo lava ke fokotu’utu’u lelei ho’o taimi.
- Tauhi pau ki he Talite ‘o Uaitangi – ‘ilo ki he ha’a fakakolo, vā fekau’aki ‘o e kakai Mauli mo e ‘atakai mo e ‘ulungaanga fakafonua ko e koloa ia
- Fetu’utaki – te ke fa’a lea ki he kakaí he ngaahi fakataha mo e ngaahi me’a ‘oku fakahoko pea ‘e fiema’u ke ke tu’u mo e tuipau ‘i hono fakahā ho’o ngaahi fakakaukau mo e anga ho’o vakai.
- ‘Ilo lelei ki he ngaahi me’a faka-tekinolosia – ko e konga lahi ‘o e lakanga ‘oku kau ai ‘a e tekinolosia, ‘a ia kuopau ke ke ‘ilo ki hono ngaue’aki ‘o e ‘imeili, MS Teams, ko ha telefoni to’oto’o mo e komipiuta pe tablet.
- Fakakaukau fakapoto mo e faitu’utu’uni – ‘oku fiema’u ke ke lava ‘o fakapalanisi ‘a e ngaahi fakakaukau ‘oku fepakipaki, fakakaukau’i ‘a e ngaahi ola ‘o e ngaahi faitu’utu’uni fakapa’anga.
- Lalanga e vā fekau’aki – ‘oku fiema’u ke ke langa mo matauhi e ngaahi va ‘oku lelei mo faka’apa’apa mo e kakai mei he ngaahi ‘ulungaanga fakafonua mo e ako’anga kehekehe, ‘o kau ai e kau mēmipa ‘o e komiunitī mo e kau ngaue ‘a e kosilio.
Ko e vahe ‘o ha mēmipa kuo fili
‘Oku ma’u ‘e he kau memipa kuo fili ‘a e vāhengakuo fokotu’u pau ‘e ha sino ngāue tau’atāina (Ko e Ma’u mafai Vāhenga). Ko e tu’unga vāhenga ‘oku makatu’unga ‘i he taimi kuo tu’utu’unia mo e tukupā ki he lakanga, ‘i he lahi ‘o e ‘elia mo e lahi ‘o e ngaahi tukuikolo ‘oku fakafofonga’i.
Ko e kau mēmipa ‘o e ngaahi poate ‘i he ‘avalisi ko e houa ‘e 12-24 he uike pea ‘oku totongi ‘i he vaha’a ‘o e $31,141 ki he $55,811, kae makatu’unga pe ‘i he poate fakakolo (tu’unga vāhenga ‘oku makatu’unga ‘i he lahi ‘o e ‘elia)
Ko e poate fakakolo takitaha te nau fili ha sea mo e tokoni sea mei he’enau kau mēmipa – ko e ngaahi lakanga ‘oku fiema’u ‘a e taimi taliui lahi (houa ‘e 20-40 he uike) mo ma’u e tu’unga vahenga fakata’u ‘i he vaha’a ‘o e $37,369 ki he $111,623 kae makatu’unga pe ‘i he lakanga mo e poate fakakolo.
Ko e kau mēmipa kosilio ‘oku nau ngaue taimi kakato – houa ‘e 40 pe lahi hake ai ‘i he uike – mo ma’u ‘a e $111,728 vahenga fakata’u.
Ko e Pule Koló ‘oku ngāue taimi kakato houa ‘e 40 pe lahi hake ai he uike, fakataha mo e tukupā fakapolofesinale mo e fakataautaha, ‘o kau ai ‘a e ngaahi houa ‘i tu’a he taimi ngaue mo e faka’osinga uiké mo ma’u ‘a e vahenga fakata’u ‘o e $306,952.
(Ko e link hokomai te ke ‘ave koe ki he peesi ‘oku tohi faka-Palangi) Sio ki he fakaikiiki kakato ‘o e vahenga ki he lakanga takitaha.
Ko e ngaahi sēvesi tokoni ke ke kau maí
‘Oku anga fēfē ha’o ma’u tokoni fekau’aki mo fili
Kapau ‘oku tali koe ke ke kau ki he fili, ka ‘oku ‘ikai malava ke fakakakato ‘a ho’o ngaahi pepa fili ‘iate koe pē, ‘e lava ke fai ho’o fili ‘i he telefoni.
‘Oku anga fēfē ke ke ma’u tokoni ki ho’o ngaahi pepa fili
Kapau ‘oku ke ma’u ha ngaahi faingata’a’ia fakaesino pea faka’amu ke ke hoko ko e kanititeiti ka ‘oku ‘ikai ke lava ‘o fakakakato ho’o ngaahi pepa fili ‘o ‘ikai ke tokoni’i, ‘oku lava ke ke kole ki he taha ‘o e kau mēmipa ngāue. Ko e fiema’u pe ke ke telefoni ki he ‘Ofisi Fai Fili ‘i he 09 973 5212 pe 0800 922 822 ‘o puka ha’o ‘apoinimeni.